anasayfa
		(Özel Dosya)
		Domates Mildiyösü
		(Etmeni:  Phytophthora infestans)
		Phytophthora infestans'ın oluşturduğu Domates Mildiyösü, Domates ve Patateslerin en tehlikeli hastalıklarından birisidir. %95-100 gibi yüksek nisbi nemin bulunduğu 16-20 oC sıcaklıktaki serin, sisli, çiğli ve yağışlı havalarda hastalık hızla yayılarak geniş alanlarda büyük tahribatlar yapar. Hastalığın gelip geçtiği alanlar, yangın yerine döner. Hastalığa karşı kullanılan ilâçların oldukça etkili olmalarına rağmen bu kadar büyük zararların ortaya çıkmasının sebebi, çoğu defa, koruyucu ilâçlamalara zamanında başlanamaması, geç kalınmasıdır. Hastalık için uygun şartlar oluştuğu zaman hemen ilâçlamalara başlanmalı, hastalığın çıkışı beklenmemelidir.
		Hastalığın Taşınma Yolu ve Gelecek Yıllara İntikali
		Hastalık etmeni, diğer birçok fungusun aksine toprakta uzun süre canlı kalamamakta ve etmenin gelecek yıllara intikali, daha çok hastalıklı patates yumruları yoluyla olmaktadır. Oraya buraya atılmış hastalıklı yumrular üzerinde canlılığını koruyarak ertesi yıl bunlardan ilk enfeksiyon-larını yapan fungusun daha sonraki yayılmaları eşeysiz sporlarla olur. Etmenin limon şekilli konidileri rüzgârlar ve hava akımları ile kilometre-lerce uzaklıklara taşınabilir. Bu konidiler 24 oC'nin üzerindeki sıcaklıklarda doğrudan kendileri çimlenerek bitkileri enfekte ederler. 16-18 oC gibi daha düşük sıcaklıklarda ise, içlerinde hareketli, su içinde yüzebilen zoospor'lar oluşturarak bunlar yoluyla enfeksiyon yaparlar. Bu sebeple Phyophtho-ra'nın bu konidilerine, zoospor kesesi anlamına "sporangium" da denilir. Genellikle enfeksiyon sporangiumlar içinde oluşan bu zoosporlarla olur. Şartların kötüleştiği durumlarda da, etmen, eşeyli üremeye geçerek Oospore adı verilen çevre şartlarına daha dayanıklı eşeyli üreme birimleri oluşturur.
		Hastalığın Gelişme Seyri ve Belirtileri
		Hastalık etmeni fungusun limon şekilli sporangiumları yapraklara ulaşıp uygun nem şartlarını bulduklarında içlerinde çok sayıda hareketli zoosporlar oluştururlar. Bunlar sporangiumlardan çıkarak serbest kalırlar ve çimlenerek  gözeneklerden dokulara nüfuz ederler. 3-5 gün içinde yapraklarda ilk belirtiler ortaya çıkmaya başlar.
					024
				Domates Mildiyösü etmeni Phytophthora infestans'ın limon şeklindeki sporangiumlarından zoospor salımı ve çimlenmiş bir zoospor
				Hastalığın ilk belirtisi, 3-5 gün  sonra yapraklarda ortaya çıkan soluk sarı veya soluk kahverengi, dairevi veya oval, yaklaşık 1.5- 2 cm çapında, sınırları pek belirgin olmayan, ıslak görünümlü lekelerdir. Resimde Patates yapraklarındaki mildiyö lekelerini görüyorsunuz.
	027
		Patates yapraklarında Phytophthora infestans'ın oluşturduğu mildiyö lekeleri
		Hastalığın çok hızlı bir biçimde yayılmasının en önemli sebeplerinden biri, inkubasyon (kuluçka) süresinin kısalığıdır. Sadece bir tek yaprakçıkta bir  noktadan birincil enfeksiyon olduğunu varsayalım. 3-4 gün içinde leke belirerek bunun üzerinde yüzlerce spor oluşacak ve bunların dağılmaları ile yüzlerce yeni leke meydana gelecektir. Yeni bir 3-4 günlük periyotta da bunların her birinden tekrar yüzlerce spor oluşunca 10 günlük bir zaman dilimi içinde onbinlerce enfeksiyon odağı ortaya çıkacaktır. Bu da yetişti-ricimizin herhangi bir önlem almasına zaman kalmadan 10 - 15 günlük bir zaman dilimi içinde ürününün tamamen elden çıkması anlamına gelir.
		Çok rutubetli havalarda yapraklardaki lekeler üzerinde, beyaz, veya hafif morumsu beyaz bir küf tabakası ortaya çıkar. Bu küf tabakasının mikroskopik muayenesi, etmenin kolayca tanınmasına olanak sağlar.
					023
				Domates yaprakçığında tipik bir mildiyö lekesi
		Zamanla bu lekeler etrafa doğru genişler, yayılır ve nekrotik bir yanıklık şeklini alır. Böylece yaprakta, rengi yeşilimsi kahverengiden siyaha kadar değişen bir çürüklük oluşur. Hastalığa yabancı literatürde Geç Yanıklık (late blight) adı verilmektedir. Bazı meslektaşlarımız bu terimi kullanıyorlar ise de bizim ülkemiz için bu terim uygun değildir. Çünkü bu hastalık bir serin iklim hastalığıdır ve bizim ülkemizde çıkışı, genellikle diğer birçok hastalığa göre çok daha erken dönemde olmaktadır.
				Yanıklık şeklini almış bu mildiyö lekelerinde eğer sporulasyon yoksa, bu lezyonlar, özellikle sera şartlarında, diğer bazı hastalıkların oluşturduğu lezyonlarla kolayca karıştırılabilir. O bakımdan çok uyanık olmalı ve bu tür bir lezyonla karşılaşıldığında muhakkak mikroskopik muayene ile hastalık tanınmaya çalışılmalıdır.
	021
		Domates yaprakçığında yanıklık şeklini almış bir mildiyö lezyonu
		Genellikle, üzerinde henüz gözle görülebilir bir sporulasyon olmayan bu yapraklarda mikroskopik muayene ile tespit edilebilecek bir sporulasyon vardır. Mikroskopik inceleme ile saydam, limon şekilli sporangiumlarından hastalık etmeni çok kolay bir şekilde tanınabilir. Mücadele açısından hastalığın erken tanısı çok önemlidir. Gerçi en doğrusu, şartlar oluştuğu zaman, hastalığın çıkışını beklemeden koruyucu ilâçlamaya başlamaktır.
		Hastalık etmeni yalnız yapraklarda zarar yapmakla kalmaz. Sporların taşınıp tutunmaya ve çimlenmeye fırsat bulduğu her yerde yanıklık şeklinde lezyonlar oluşturur. Gövde üzerinde özellikle su birikmesine uygun olan yaprak koltukları ve etrafındaki bölge hastalığa en çok maruz kalan yerlerdendir. Yaprak sapı ve dal yanıklıkları, çoğu kere etmenin yaprak-lardan bu kısımlara doğru ilerlemesiyle ortaya çıkar.
		Dallarda oluşan yanıklıklar siyah renklidir. Yaprak lezyonlarına göre sınırları daha belirgindir. Nemli ve yağışlı havalarda bu yanıklıklar üzerinde beyaz bir küf tabakası oluşur. Eğer oluşmuş küf tabakası yoksa bu lezyonlar da başka hastalıkların lezyonlarıyla kolayca kırıştırılabilir.
					021
			Domates yaprak sapı ve gövdesinde Phytophthora infestans lezyonları
				Hastalığın meyve lezyonlarını tanımlamak daha zordur. Bununla birlikte hastalığın meyve lezyonları daha ayırt edicidir. Meyvelerde genellikle yapraklarda olduğu gibi sınırları pek belirgin olmayan, yeşilimsi kahverengi lezyonlar ortaya çıkar. Meyvenin kızarması halinde, bu kısımlar çoğu zaman yeşil kalır. Zamanla bu lezyonlar büyür. Kahverengi amorf bir meyve çürüklüğüne dönüşür.
	021
		Domates meyvelerinde Phytophthora infestans lezyonları
		Şiddetli mildiyö salgınlarında bitkiler, adeta yangından çıkmış bir hale gelirler. Domates Mildiyösü, hızlı gelişen, çok tehlikeli bir hastalıktır. Bilhassa çok rutubetli havalarda kısa bir sürede hastalık her tarafa yayılır. Bitkiler, görüntüsü bile insanı dehşete düşüren, korkunç bir tahribata uğrarlar.
					045
				Şiddetli bir Phytophthora infestans salgınında bitkileri durumu
		Domates gibi Patates yetiştirme alanlarında da büyük zararlar oluşturan fungus bu ürünün yeşil aksamına büyük zararlar verdiği gibi toprak altındaki yumrularına kadar ulaşarak onlarda da lezyonlar oluşturur. Bu hastalıklı yumrular, etmenin gelecek yıllara intikalinde önemli bir rol oynarlar.
					026
				Phytophthora infestans'ın Patatas yumrularında oluşturduğu lezyonlar
		Hastalığın kontrolü
		Kültürel önlemler:
		1. Etmenin primer enfeksiyonlarında hastalıklı patates yumrularının  önemli bir rolü olduğundan patates yetiştirmede güvenilir yerlerden sağlanmış temiz sertifikalı tohumluklar kullanılmalı, hastalıklı patates yumruları gelişigüzel oraya buraya atılmamalı, domates seralarının etraflarında kendiliğinden çıkmış patates bitkileri derhal imha edilmelidir.
		2. Hastalık etmeninin sporlarının atmosfer içinde canlı kalabilmeleri ve çimlenerek enfeksiyon yapabilmeleri için %80'nin üzerinde bir nisbi neme ihtiyaç olduğundan, seralardaki nisbi nem, mümkün olduğu kadar bu oranın altında bulundurulmaya çalışılmalıdır. Hava nisbi nemi %80'nin altına düştüğünde hastalık süratle azalmaktadır. Bu sebeple seralarda havalan-dırmaya çok önem verilmelidir. Sadece yan havalandırmalar açıldığında sera içinde nisbi nemin düşmesi, hava esintisine bağlı olur. Esinti olmazsa sera içinde nem düşmez. Halbuki tepe havalandırılmaları açıldığında, hava esintisi olması bile, sıcak havanın yukarı doğru yükselmesi sebebiyle serada biririken nem uzaklaşmakta, yanlardan nisbi nemi düşük hava girmektedir. O bakımdan özellikle tepe havalandırma düzeni kullanılarak sera içinde nem düşürülmeye çalışılmalıdır. Gerçi yağışlı havalarda, bu tür önlemlerle sera içinde nemi düşürmek, oldukça güçtür.
		3. Aşırı sulamadan sakınılarak ve bitkilere zarar vermeyecek şekilde yaprak seyreltmesi yaparak nem düşük tutulmaya çalışılmalıdır.
		İlaçlı mücadele
		1. Hastalık için uygun şartlar oluştuğunda, serada hastalığın çıkması beklenmeden, ilâçlamalara başlanmalıdır. Eğer serada hastalık çıkışı oldu ise, ilâçlamaya başlamadan hemen önce, çok hasta bitki aksamı en az 10 cm aşağıdan budanıp yerinde bir  plastik torbanın içine konularak ağzı kapalı şekilde seradan uzaklaştırılmalıdır.
		2. Sonra da Captan, Maneb, Mancozeb ve Chlorothalonil gibi koruyucu ilâçlar ve Metalaxyl terkipli sistemik ilâçlar kullanılarak  5-7 günlük aralıklarla, yeşil aksam püskürtmesi şeklinde ilâçlama yapılmalıdır. Mümkün olduğu kadar, koruyucu ilâçlarla sistemik ilâçlar değişimli olarak kullanılmalıdır. Eğer yakın çevrede hastalık gözlenmeye başladı ise sistemik ilâçlara muhakkak öncelik tanınmalıdır.
		Hastalığınızın tanısı ve kontrol tedbirleriyle ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için Tomurcuk Bitki Hastalıkları Kliniğine başvurabilirsiniz. Klinik hakkında bilgi edinmek için lütfen aşağıdaki bağlantıyı tıklayınız.
		Tomurcuk Bitki Hastalıkları Kliniği
		anasayfa