|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
anasayfa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(Özel Dosya) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates Mildiyösü |
|
|
|
|
|
|
|
|
(Etmeni: Phytophthora infestans) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Phytophthora infestans'ın
oluşturduğu Domates Mildiyösü, Domates ve Patateslerin en tehlikeli
hastalıklarından birisidir. %95-100 gibi yüksek nisbi nemin bulunduğu 16-20 oC sıcaklıktaki serin,
sisli, çiğli ve yağışlı havalarda hastalık hızla yayılarak geniş alanlarda
büyük tahribatlar yapar. Hastalığın gelip geçtiği alanlar, yangın yerine
döner. Hastalığa karşı kullanılan ilâçların oldukça etkili olmalarına rağmen
bu kadar büyük zararların ortaya çıkmasının sebebi, çoğu defa, koruyucu
ilâçlamalara zamanında başlanamaması, geç kalınmasıdır. Hastalık için uygun
şartlar oluştuğu zaman hemen ilâçlamalara başlanmalı, hastalığın çıkışı
beklenmemelidir. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığın Taşınma Yolu ve Gelecek Yıllara
İntikali |
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalık etmeni, diğer birçok fungusun
aksine toprakta uzun süre canlı kalamamakta ve etmenin gelecek yıllara
intikali, daha çok hastalıklı patates yumruları yoluyla olmaktadır. Oraya
buraya atılmış hastalıklı yumrular üzerinde canlılığını koruyarak ertesi yıl
bunlardan ilk enfeksiyon-larını yapan fungusun daha sonraki yayılmaları
eşeysiz sporlarla olur. Etmenin limon şekilli konidileri rüzgârlar ve hava
akımları ile kilometre-lerce uzaklıklara taşınabilir. Bu konidiler 24 oC'nin
üzerindeki sıcaklıklarda doğrudan kendileri çimlenerek bitkileri enfekte
ederler. 16-18 oC gibi daha düşük sıcaklıklarda ise, içlerinde hareketli, su
içinde yüzebilen zoospor'lar oluşturarak bunlar yoluyla enfeksiyon yaparlar.
Bu sebeple Phyophtho-ra'nın bu konidilerine, zoospor kesesi anlamına
"sporangium" da denilir. Genellikle enfeksiyon sporangiumlar içinde
oluşan bu zoosporlarla olur. Şartların kötüleştiği durumlarda da, etmen,
eşeyli üremeye geçerek Oospore adı verilen çevre şartlarına daha dayanıklı
eşeyli üreme birimleri oluşturur. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığın Gelişme Seyri ve Belirtileri |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalık etmeni fungusun limon şekilli
sporangiumları yapraklara ulaşıp uygun nem şartlarını bulduklarında içlerinde
çok sayıda hareketli zoosporlar oluştururlar. Bunlar sporangiumlardan çıkarak
serbest kalırlar ve çimlenerek
gözeneklerden dokulara nüfuz ederler. 3-5 gün içinde yapraklarda ilk
belirtiler ortaya çıkmaya başlar. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
024 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates Mildiyösü
etmeni Phytophthora infestans'ın
limon şeklindeki sporangiumlarından zoospor salımı ve çimlenmiş bir zoospor |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığın ilk
belirtisi, 3-5 gün sonra yapraklarda
ortaya çıkan soluk sarı veya soluk kahverengi, dairevi veya oval, yaklaşık
1.5- 2 cm çapında, sınırları pek belirgin olmayan, ıslak görünümlü
lekelerdir. Resimde Patates yapraklarındaki mildiyö lekelerini görüyorsunuz. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
027 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Patates yapraklarında Phytophthora infestans'ın oluşturduğu mildiyö lekeleri |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığın çok hızlı bir biçimde yayılmasının en önemli sebeplerinden
biri, inkubasyon (kuluçka) süresinin kısalığıdır. Sadece bir tek yaprakçıkta
bir noktadan birincil enfeksiyon
olduğunu varsayalım. 3-4 gün içinde leke belirerek bunun üzerinde yüzlerce
spor oluşacak ve bunların dağılmaları ile yüzlerce yeni leke meydana
gelecektir. Yeni bir 3-4 günlük periyotta da bunların her birinden tekrar
yüzlerce spor oluşunca 10 günlük bir zaman dilimi içinde onbinlerce
enfeksiyon odağı ortaya çıkacaktır. Bu da yetişti-ricimizin herhangi bir
önlem almasına zaman kalmadan 10 - 15 günlük bir zaman dilimi içinde ürününün
tamamen elden çıkması anlamına gelir. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Çok
rutubetli havalarda yapraklardaki lekeler üzerinde, beyaz, veya hafif morumsu
beyaz bir küf tabakası ortaya çıkar. Bu küf tabakasının mikroskopik
muayenesi, etmenin kolayca tanınmasına olanak sağlar. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
023 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates yaprakçığında
tipik bir mildiyö lekesi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zamanla bu lekeler etrafa doğru genişler, yayılır ve nekrotik bir
yanıklık şeklini alır. Böylece yaprakta, rengi yeşilimsi kahverengiden siyaha
kadar değişen bir çürüklük oluşur. Hastalığa yabancı literatürde Geç Yanıklık
(late blight) adı verilmektedir. Bazı meslektaşlarımız bu terimi
kullanıyorlar ise de bizim ülkemiz için bu terim uygun değildir. Çünkü bu
hastalık bir serin iklim hastalığıdır ve bizim ülkemizde çıkışı, genellikle
diğer birçok hastalığa göre çok daha erken dönemde olmaktadır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yanıklık şeklini
almış bu mildiyö lekelerinde eğer sporulasyon yoksa, bu lezyonlar, özellikle
sera şartlarında, diğer bazı hastalıkların oluşturduğu lezyonlarla kolayca
karıştırılabilir. O bakımdan çok uyanık olmalı ve bu tür bir lezyonla
karşılaşıldığında muhakkak mikroskopik muayene ile hastalık tanınmaya
çalışılmalıdır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
021 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates yaprakçığında
yanıklık şeklini almış bir mildiyö lezyonu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Genellikle, üzerinde henüz gözle görülebilir bir sporulasyon olmayan
bu yapraklarda mikroskopik muayene ile tespit edilebilecek bir sporulasyon
vardır. Mikroskopik inceleme ile saydam, limon şekilli sporangiumlarından
hastalık etmeni çok kolay bir şekilde tanınabilir. Mücadele açısından
hastalığın erken tanısı çok önemlidir. Gerçi en doğrusu, şartlar oluştuğu
zaman, hastalığın çıkışını beklemeden koruyucu ilâçlamaya başlamaktır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalık etmeni yalnız yapraklarda zarar yapmakla kalmaz. Sporların
taşınıp tutunmaya ve çimlenmeye fırsat bulduğu her yerde yanıklık şeklinde
lezyonlar oluşturur. Gövde üzerinde özellikle su birikmesine uygun olan
yaprak koltukları ve etrafındaki bölge hastalığa en çok maruz kalan
yerlerdendir. Yaprak sapı ve dal yanıklıkları, çoğu kere etmenin
yaprak-lardan bu kısımlara doğru ilerlemesiyle ortaya çıkar. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dallarda oluşan yanıklıklar siyah
renklidir. Yaprak lezyonlarına göre sınırları daha belirgindir. Nemli ve
yağışlı havalarda bu yanıklıklar üzerinde beyaz bir küf tabakası oluşur. Eğer
oluşmuş küf tabakası yoksa bu lezyonlar da başka hastalıkların lezyonlarıyla
kolayca kırıştırılabilir. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
021 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates
yaprak sapı ve gövdesinde Phytophthora infestans lezyonları |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığın meyve lezyonlarını tanımlamak
daha zordur. Bununla birlikte hastalığın meyve lezyonları daha ayırt
edicidir. Meyvelerde genellikle yapraklarda olduğu gibi sınırları pek
belirgin olmayan, yeşilimsi kahverengi lezyonlar ortaya çıkar. Meyvenin
kızarması halinde, bu kısımlar çoğu zaman yeşil kalır. Zamanla bu lezyonlar
büyür. Kahverengi amorf bir meyve çürüklüğüne dönüşür. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
021 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates meyvelerinde Phytophthora infestans lezyonları |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Şiddetli
mildiyö salgınlarında bitkiler, adeta yangından çıkmış bir hale gelirler.
Domates Mildiyösü, hızlı gelişen, çok tehlikeli bir hastalıktır. Bilhassa çok
rutubetli havalarda kısa bir sürede hastalık her tarafa yayılır. Bitkiler,
görüntüsü bile insanı dehşete düşüren, korkunç bir tahribata uğrarlar. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
045 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Şiddetli bir Phytophthora infestans salgınında bitkileri durumu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Domates
gibi Patates yetiştirme alanlarında da büyük zararlar oluşturan fungus bu
ürünün yeşil aksamına büyük zararlar verdiği gibi toprak altındaki
yumrularına kadar ulaşarak onlarda da lezyonlar oluşturur. Bu hastalıklı
yumrular, etmenin gelecek yıllara intikalinde önemli bir rol oynarlar. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
026 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Phytophthora
infestans'ın Patatas yumrularında oluşturduğu lezyonlar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığın kontrolü |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kültürel önlemler: |
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Etmenin primer enfeksiyonlarında hastalıklı patates
yumrularının önemli bir rolü
olduğundan patates yetiştirmede güvenilir yerlerden sağlanmış temiz
sertifikalı tohumluklar kullanılmalı, hastalıklı patates yumruları
gelişigüzel oraya buraya atılmamalı, domates seralarının etraflarında
kendiliğinden çıkmış patates bitkileri derhal imha edilmelidir. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Hastalık etmeninin sporlarının
atmosfer içinde canlı kalabilmeleri ve çimlenerek enfeksiyon yapabilmeleri
için %80'nin üzerinde bir nisbi neme ihtiyaç olduğundan, seralardaki nisbi
nem, mümkün olduğu kadar bu oranın altında bulundurulmaya çalışılmalıdır.
Hava nisbi nemi %80'nin altına düştüğünde hastalık süratle azalmaktadır. Bu
sebeple seralarda havalan-dırmaya çok önem verilmelidir. Sadece yan
havalandırmalar açıldığında sera içinde nisbi nemin düşmesi, hava esintisine
bağlı olur. Esinti olmazsa sera içinde nem düşmez. Halbuki tepe
havalandırılmaları açıldığında, hava esintisi olması bile, sıcak havanın
yukarı doğru yükselmesi sebebiyle serada biririken nem uzaklaşmakta,
yanlardan nisbi nemi düşük hava girmektedir. O bakımdan özellikle tepe
havalandırma düzeni kullanılarak sera içinde nem düşürülmeye çalışılmalıdır.
Gerçi yağışlı havalarda, bu tür önlemlerle sera içinde nemi düşürmek, oldukça
güçtür. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3. Aşırı sulamadan sakınılarak ve bitkilere zarar vermeyecek şekilde
yaprak seyreltmesi yaparak nem düşük tutulmaya çalışılmalıdır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
İlaçlı mücadele |
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Hastalık için uygun şartlar oluştuğunda, serada hastalığın çıkması
beklenmeden, ilâçlamalara başlanmalıdır. Eğer serada hastalık çıkışı oldu
ise, ilâçlamaya başlamadan hemen önce, çok hasta bitki aksamı en az 10 cm
aşağıdan budanıp yerinde bir plastik
torbanın içine konularak ağzı kapalı şekilde seradan uzaklaştırılmalıdır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. Sonra da Captan, Maneb, Mancozeb ve Chlorothalonil gibi koruyucu
ilâçlar ve Metalaxyl terkipli sistemik ilâçlar kullanılarak 5-7 günlük aralıklarla, yeşil aksam püskürtmesi
şeklinde ilâçlama yapılmalıdır. Mümkün olduğu kadar, koruyucu ilâçlarla
sistemik ilâçlar değişimli olarak kullanılmalıdır. Eğer yakın çevrede
hastalık gözlenmeye başladı ise sistemik ilâçlara muhakkak öncelik
tanınmalıdır. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hastalığınızın
tanısı ve kontrol tedbirleriyle ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için
Tomurcuk Bitki Hastalıkları Kliniğine başvurabilirsiniz. Klinik hakkında
bilgi edinmek için lütfen aşağıdaki bağlantıyı tıklayınız. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tomurcuk Bitki
Hastalıkları Kliniği |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
anasayfa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|